राष्ट्रिय गौरवका आयोजना घोषणको १२ वर्षः २७ मध्ये २ मात्रै सम्पन्न, सरकारको नजरमा ढिलाई हुनुका कारण यस्ता

काठमाडौं । पूर्वाधार विकासमा फड्को मार्ने उद्देश्यसहित सरकारले आर्थिक वर्ष २०६८/६९ मा पहिलोपटक १७ परियोजनालाई राष्ट्रिय गौरवका आयोजनाका रूपमा वर्गीकरण गर्यो । हालसम्म आउँदा राष्ट्रिय गौरवका आयोजनामा २७ परियोजना सूचीकृत भइसकेका छन् ।

सरकारले राष्ट्रिय गौरवका आयोजना घोषणा गरेको १२ वर्ष बितिसकेको छ । यस अवधिमा राष्ट्रिय गौरवका २ आयोजना मात्र सम्पन्न भएका छन् ।

यस अवधिमा चार सय ५६ मेगावाटको माथिल्लो तामाकोसी जलविद्युत् आयोजना र गौतम बुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल निर्माण सम्पन्न भई सञ्चालनमा आएका हुन् । माथिल्लो तामाकोसी ०७८ असारदेखि सञ्चालनमा आएको हो ।
यसैगरी, गौतम बुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल २०७९ जेठदेखि सञ्चालनमा आएको हो । यीबाहेक अन्य आयोजनाहरू भने अझै सञ्चालनमा आउन सकेका छैनन् ।

आर्थिक वर्ष २०८१/८२ को अर्धवार्षिक समीक्षासम्म सम्पन्न भइसेकका र कार्य प्रारम्भ नभएका बाहेक १९ आयोजना कार्यान्वयनमा छन् ।

चालु आवको लागि राष्ट्रिय गौरवका आयोजनाको लागि ६० अर्ब ३८ करोड ७१ लाख रुपैयाँ खुद बजेट विनियोजन गरिएकामा ५४ अर्ब २४ करोड ८ लाख रुपैयाँ खर्च भई वित्तीय प्रगति ८९ दशमलव ८२ प्रतिशत र भौतिक प्रगति ५७ दशमलव ५० प्रतिशत भएको अर्थमन्त्रालयले जनाएको छ ।

राष्ट्रिय गौरवका आयोजना व्यवस्थापनमा देखिएका चुनौतीहरू

• आयोजना कार्यान्वयनका असल अभ्यास अवलम्वन गरी नमुनाको रुपमा स्थापित हुनु।
• राष्ट्रिय गौरवका आयोजनाको संख्यालाई सिमित गरी गुणस्तर र प्रभावकारिता बढाउनु।
• आयोजनाको वर्गीकरणमा वस्तुनिष्ठता र सामञ्जस्यता कायम हुने गरी स्पष्ट मार्गदर्शन गर्नु।
• आयोजनाको अपेक्षित प्रतिफल र उपलब्धि हासिल हुने गरी तोकिएकै समयमा सम्पन्न गर्नु।
• लागत अनुमान बमोजिम स्रोत व्यवस्थापन, विकास वित्तको परम्परागत स्रोतको प्रभावकारिता, नवीन र वैकल्पिक स्रोतमा पहुँच तथा उपयोग र कार्ययोजना बमोजिम कार्यान्वयन गरी लागत बढ्न नदिनु।
• तहगत सरकारका निकाय, सरोकारवाला निकाय र जनप्रतिनिधिहरूसंग समन्वय र सहकार्य गरी सबैले स्वामित्व लिनेगरी सहज कार्यान्वयन र सामूहिक जवाफदेहिता सुनिश्चित गर्नु।
• आयोजना कार्यान्वयनमा पारदर्शिता, व्यावसायिकता, इमान्दारिता र सदाचारिता प्रवर्द्धन गरी नागरिक तथा नियमनकारी निकायको गुनासो आउने अवस्थाको अन्त्य गर्नु।
• कार्यक्षेत्र विस्तार, सीमाङ्कन तथा ढाँचा परिवर्तन गर्नु पर्दा बस्तुनिष्ठ आधारमा मात्र गर्ने तथा व्यवस्थापकीय स्वायत्तता र स्वतन्त्र कार्यसम्पादन वातावरण सुनिश्चित गर्नु।
• आयोजना प्रमुख तथा कर्मचारीको व्यावसायिक क्षमता विकास र संस्थागत स्मरणसहितको स्थिर कार्य वातावरणको व्यवस्था मिलाउनु।

आयोजनाको चक्रलाई तथ्यमा आधारित र नतिजामूलक बनाई कार्यसम्पादन व्यवस्थापनमा आधारित भई उद्देश्यमूलक अनुगमन मूल्याङ्कन, सहजीकरण तथा पृष्ठपोषणको व्यवस्था र संस्कार बसाउनु।

राष्ट्रिय गौरव तथा रुपान्तरणकारी आयोजनाहरूको कार्यान्वयनमा देखिएका समस्या र समाधानका उपायहरू

राष्ट्रिय गौरवका आयोजना व्यवस्थापनमा देखिएका समस्या एवम् ती समस्या समाधानका उपायहरू देहाय बमोजिम पहिचान गरिएको छः

नीतिगत तथा कानूनी व्यवस्था सम्वद्ध समस्या

आयोजनाको पूर्व तयारी तथा कार्यान्वयन पक्ष कमजोर हुनु

बजेट तथा साधन स्रोतजन्य समस्या

कमजोर खरिद तथा ठेक्का व्यवस्थापन प्रणाली

आयोजना व्यवस्थापनमा कठिनाई

अनुगमन तथा मूल्याङ्कनको न्यून प्रभावकारिता

तहगत तथा निकायगत समन्वयको कमी

जनशक्ति व्यवस्थापन र कच्चा पदार्थ आपूर्तिमा अवरोध